PPNA Mimarisi Özellikleri

Toprağa gömük/yarı gömülü

Yuvarlak/oval planlı

Duvarlar çamur harç içine oturtulmuş kerpiç ya da taş

Sıvalı/taş döşeli tabanlar

Yapı işçiliği

Bina planları

yuvarlak evler

Taş, kerpiçle örülmüş, araları kerpiç çamuruyla sıkıştırılmış duvarlar...

Yaklaşık 6m çapında, toprağa gömülü ya da yarı gömülü binalar

Özel Amaçlı - Kamusal Yapılar

Kolektik iş gücü gerektiren özel yapılar

İnanç sistemleri

Jericho/Eriha - kule

Göbekli Tepe - yuvarlak yapılar, steller

• Kalabalık nüfus

• iyi organizasyon

İyi bir toplumsal örgütlenme olmaksızın Jericho'daki anıtsal mimari, Göbekli Tepe'deki stellerin yapılması imkansız.

Bu bulguların anlattıkları...

Toplulukların düşünce ve inanç dünyaları bağlamında

• ortak amaca yönelik,

• ortak iş gücü ve

• iyi bir örgütlenme gerçekleştirdikleri

İnanç, düşünce yapısıyla ilişkili buluntular

Teknoloji

Taş işçiliği

Çakmaktaşı ve obsidyen uçlar

Sürtme taş, cilalı yassı balta ve boynuzdan yuvası/sapı, Jerf el Ahmar

Ekonomi - Üretim?

Doğu Toros-Zagros dağlık bölgesi

Ürdün vadisi, Orta Fırat

Doğu Akdeniz (Levant) bölgesinin dağlık kısımları (Anti-übnan dağları)

Yabani bitkiler, yabani tahılların doğal yetiştirme ortamı

PPNB

Önemli bir yenilik: yapı içlerinde bölümleme, alçak iç bölümleme duvarları, küçük hücre biçimli mekanlar ==≥ dörtgen planlı mekanların ortaya çıkışı

Köşe kavramı, köşe bağlantılarının çözümü

Emmer ve einkorn buğdayları

Arpa

Mercimekgiller

Yabani bitkiler

Yemiş-meyveler

Üretim göstergesi olarak,

Birincil kanıt/en sağlam kanıtlar: karbonize olmuş bitki/tahıl kalıntıları

Tarıma alınnmış bir bitki, morfolojik açıdan yabani bitkiden farklı

Anlaşılması güç olan, geçiş evresi, pre-domestication.

PPNB - Özellikler

• Tahıl ve mercimekgiller yetiştiriciliği: üretim ve hayvan evcilleştirme

Tarım ve hayvancılık ile uğraşan topluluklar

• Hemen her yerde toprak üzerine yapılan, dörtgen planlı mimari ana biçim:

Tek ve çok odalı yapılar

Taş ve kerpiç yapılar

• Özel yapılar, yerleşme içinde tapınaklar

• Yeni teknolojiler: kireç yakma (ısı-teknolojisi)

• Gelişkin işçilik: taş, mermer, kemik

• Yontma taş alet teknolojisinde dönemi belirleyen

Belli tipte aletler

Belli teknolojiler: Çift vurma düzlemle teknoloji, naviform teknolojisi, baskı tekniği vs.

• Kafatası kültü olarak bilinen törensel/inançsal bir uygulama kafataslarına bir sanat ürünü gibi muamele etmek...sıvama, boyama

Çanak Çömleksiz Neolitik B - PPNB

PPNA'dan sonraki aşama

PPNB

İlk(erken) PPNB

Orta PPNB

Son (geç) PPNB

(Final PPNB/PPNC/ÇÇli Neo'ya geçiş)

Ekonomi-Tarım

Einkorn buğdayı

Emmer buğdayı

Arpa, mercimekgiller ve bezelyegiller

Ekonomi

Hayvancılık-hayvan evcilleştirme

Hayvanlar insanlarca kontrol edilmeye, yavrular seçilerek yerleşmelerde ya da yakınlarında tutulmaya ve beslenmeye başlar ki, bu gelişme, evcilleştirme!

Çayönü - Kanallı Binalar Evresi, PPNB

Akarçay Tepe, Tell Halula, Abu Hureyra

Binalar dörtgen planlı,

Tek ya da çok odalı, taş ya da kerpiç yapılar

Mimari plan, malzeme, teknikte gelişkinlik ve çeşitlilik

Ain Ghazal-Güney Levant

PPNB

PPNC

Tell Halula-Orta Fırat

PPNB'de önemli düşünsel/inançsal dünya-Toplulukların sembolik yapıları, göstergeleri

• Heykelcikler

İnsan heykelcikleri (figürin), çok çeşitli hayvanlar

Boğa figürleri

Aslan, yılan, yırttıcı kuşlar (Nevali Çöri)

• Ölü gömme gelenekleri/Kafatası kültü

Kafatasları gövdeden ayrılarak farklı işlem görür

Bazı yerlerde hem normal gömütler var hem de kafatasları olmayan/alınmış gömütler

Kafataslarına bir sanat ürünü gibi muamele etmek

Görkemli örnekleri, Tell Aswad (Kuzey Levant), Jerichi (Güney Levant)

Çayönü kafatası binası (Ölüler evi benzeri)

Kafataslarının yanısıra 400 insana ait, taban altına gömülmüş insan iskeleti: Hem kadın, hem erkek. Bazen çocuk, bazen genç.

Aynı anlayış, Nevali Çöri'de; kült uygulamaları için özel bir yapı

Antropomorfik steller var.

Ustalık işi büyük dilgiler

Bu dilgiler çok çeşitli aletlerin ana parçasını/ana malzemesini oluşturuyor.

Dönemin belirleyicisi: Baskı düzeltili, Byblos ok uçları

Teknoloji

Yontma taş alet endüstrisi

Çift vurma düzlemli teknoloji

Baskı tekniği

Okuçları

Byblos

Ugarit

Amuk